Viêm da tiết bã da đầu là một tình trạng viêm mạn tính thường gặp, gây bong vảy trắng, đỏ da và ngứa ngáy kéo dài. Đây không chỉ là vấn đề thẩm mỹ mà còn là biểu hiện của sự rối loạn điều tiết bã nhờn trên da đầu, liên quan đến cả yếu tố miễn dịch, vi sinh vật và nội tiết tố, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Bài viết dưới đây của Neofollics sẽ cung cấp kiến thức chuyên môn về nguyên nhân, biểu hiện và hướng điều trị viêm da tiết bã da đầu, giúp bạn kiểm soát bệnh hiệu quả và ngăn ngừa tái phát lâu dài.
Viêm da tiết bã da đầu là gì?
Viêm da tiết bã da đầu là tình trạng da liễu phổ biến, tác động chủ yếu đến vùng da đầu và biểu hiện đặc trưng qua các mảng da đỏ gây ngứa, đi kèm với các vảy da nhờn có màu trắng hoặc vàng, hoặc đôi khi là các vảy da khô, bong tróc như bột. Về bản chất, viêm da tiết bã da đầu là 1 dạng khu trú của viêm da tiết bã nhờn, tập trung đặc biệt ở khu vực da đầu.
Viêm da tiết bã da đầu đặc trưng bởi tình trạng:
- Đỏ da, ngứa
- Bong vảy trắng hoặc vàng nhờn tại vùng da đầu, chân tóc, sau tai hoặc chân mày
- Có thể kèm rụng tóc tạm thời nếu bệnh kéo dài
Viêm da tiết bã da đầu là bệnh mạn tính, có xu hướng tiến triển thành từng đợt, tái phát nhiều lần, đặc biệt là khi thời tiết hanh khô, căng thẳng kéo dài, hoặc chăm sóc da đầu không đúng cách. Tuy nhiên, các triệu chứng thường có thể được kiểm soát hiệu quả thông qua các biện pháp chăm sóc và điều trị phù hợp.
Nguyên nhân gây viêm da tiết bã da đầu
Mặc dù nguyên nhân chính xác gây viêm da tiết bã trên đầu vẫn chưa được xác định rõ ràng, các nhà khoa học tin rằng có sự kết hợp của các yếu tố sau đây:
Rối loạn hoạt động tuyến bã nhờn
Tuyến bã nhờn hoạt động quá mức gây tích tụ dầu thừa trên da đầu. Đây chính là môi trường thuận lợi cho nấm Malassezia phát triển – nguyên nhân chính gây viêm, bong vảy và kích ứng
Nhiễm vi nấm men Malassezia phát triển quá mức
Viêm da tiết bã ở đầu thường xuất hiện do phản ứng viêm của da đối với sự gia tăng quá mức của nấm men Malassezia (Pityrosporum). Malassezia là một loại nấm men có sẵn trên da, nhưng khi mất cân bằng (do dầu thừa, miễn dịch yếu…) sẽ sinh sôi mạnh. Vi nấm này tiết enzym phân hủy bã nhờn, sinh ra axit béo tự do gây kích ứng da dẫn tới viêm, bong vảy, ngứa
Bình thường, loại nấm này vẫn tồn tại trên bề mặt da. Tuy nhiên, khi Malassezia phát triển quá nhiều, hệ thống miễn dịch của cơ thể có thể phản ứng một cách thái quá, dẫn đến tình trạng viêm nhiễm và gây ra những thay đổi rõ rệt trên da.
Mặc dù nguyên nhân chính xác gây viêm da tiết bã trên đầu vẫn chưa được xác định rõ ràng, các nhà khoa học tin rằng có sự kết hợp của các yếu tố sau đây:
Rối loạn hormone và tâm sinh lý
Sự thay đổi nội tiết tố, đặc biệt là sự tăng hoặc giảm hormone Androgen, có thể ảnh hưởng đến quá trình sản xuất bã nhờn và làm trầm trọng thêm tình trạng viêm da tiết bã. Sự thay đổi nội tiết tố (ở người trẻ tuổi, phụ nữ sau sinh, mãn kinh, người dùng thuốc tránh thai…) có thể làm tuyến bã nhờn hoạt động mạnh hơn bình thường
Ngoài ra, căng thẳng tâm lý kéo dài, mất ngủ có thể khiến da đầu dễ kích ứng, tăng tiết dầu và làm nặng triệu chứng viêm da tiết bã da đầu.
Suy giảm miễn dịch
Viêm da tiết bã da đầu có xu hướng xuất hiện phổ biến hơn ở những người có hệ miễn dịch suy yếu, ví dụ như người mắc HIV/AIDS, ung thư, dùng corticoid kéo dài hoặc mắc các bệnh thần kinh như Parkinson.
Do thời tiết và môi trường
Các đợt bùng phát viêm da tiết bã da đầu thường có xu hướng theo mùa, phổ biến nhất vào mùa đông và đầu mùa xuân, khi thời tiết lạnh và hanh khô. Tình trạng này có thể cải thiện hoặc thậm chí biến mất khi thời tiết trở nên ấm áp và ẩm ướt hơn. Điều này cho thấy các yếu tố môi trường như thời tiết lạnh và khô có thể khiến da đầu trở nên khô ráp và nhạy cảm hơn, dễ bị kích ứng.
Yếu tố di truyền
Tiền sử gia đình có người mắc viêm da tiết bã ở mặt, ở đầu, ở tay,… hoặc các bệnh da liễu khác như vảy nến có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh.
Sử dụng dầu gội, sản phẩm chăm sóc tóc không phù hợp
Một số loại dầu gội, dầu xả, thuốc nhuộm tóc hoặc sản phẩm tạo kiểu có chứa các thành phần gây kích ứng da đầu hoặc làm thay đổi hệ vi sinh tự nhiên của da, có thể góp phần gây ra hoặc làm nặng thêm viêm da tiết bã da đầu.
Triệu chứng nhận biết viêm da tiết bã da đầu
Dấu hiệu nhận biết viêm da tiết bã da đầu bao gồm:
- Triệu chứng cơ bản và thường gặp nhất đó là: Da đầu đỏ, khô ngứa và có cảm giác khó chịu. Vùng đỏ da khu trú hoặc lan rộng ở da đầu lan rộng ra các vùng lân cận như sau tai, trán và lông mày.
- Xuất hiện vảy trắng hoặc vàng nhẹ, có thể có dạng nhờn giống như gàu. Vảy thường bám ở chân tóc, sau tai, giữa trán hoặc lông mày
- Gàu (các vảy da trắng gây ngứa trên da đầu). Khi gãi, các vảy này dễ bong ra và có thể rơi xuống tóc, cổ và vai.
- Ở trẻ sơ sinh, viêm da tiết bã da đầu biểu hiện bằng các vảy màu vàng đóng vảy trên đầu, thường được gọi là cứt trâu. Mặc dù cứt trâu thường không gây ngứa, việc gãi có thể dẫn đến viêm nhiễm và tổn thương da.
- Trường hợp nặng có thể kèm rụng tóc tạm thời, nhiễm trùng thứ phát
Bệnh dễ nhầm lẫn với nấm da đầu, vảy nến hoặc chàm – cần chẩn đoán phân biệt bởi bác sĩ chuyên khoa.
Điều trị viêm da tiết bã da đầu hiệu quả, hạn chế tái phát
Sử dụng dầu gội điều trị chuyên biệt
Các hoạt chất thường dùng gồm:
- Ketoconazole, Ciclopirox olamine – kháng nấm
- Zinc pyrithione, Selenium sulfide – giảm tiết bã, kháng viêm
- Salicylic acid – làm mềm vảy, hỗ trợ bong lớp sừng
Gội 2–3 lần/tuần, lưu sản phẩm trên da đầu tối thiểu 5 phút để phát huy hiệu quả.
Dùng thuốc bôi hoặc thuốc uống theo chỉ định
Trường hợp nặng, bác sĩ có thể kê:
- Corticoid bôi ngắn hạn (Hydrocortisone, Fluocinolone)
- Kem bôi kháng nấm phối hợp dưỡng ẩm
- Thuốc kháng histamin hoặc chống viêm đường uống nếu ngứa dữ dội, mất ngủ
Chăm sóc da đầu đúng cách hằng ngày
- Không gãi mạnh, không dùng móng cào làm tổn thương da đầu
- Tránh dùng dầu gội có hương liệu, silicone nặng
- Lau khô tóc nhẹ nhàng, không sấy quá nóng
- Có thể kết hợp tinh dầu tràm trà, chiết xuất lô hội hoặc B5 để làm dịu da đầu
Kiểm soát yếu tố tái phát
- Giảm stress, ngủ đủ giấc
- Ăn uống lành mạnh, hạn chế đồ cay nóng, đường, rượu bia
- Tránh thay đổi sản phẩm tóc liên tục, hạn chế nhuộm/duỗi khi đang viêm da đầu
Khi nào cần gặp bác sĩ chuyên khoa để thăm khám?
Bạn nên tìm đến bác sĩ chăm sóc sức khỏe nếu gặp phải những tình trạng viêm da tiết bã da đầu như sau:
- Tình trạng ngứa, bong vảy kéo dài trên 1 tháng và da đầu có dấu hiệu nhiễm trùng (sưng tấy, chảy mủ, đau nhức nhiều)
- Dùng dầu gội đặc trị không cải thiện
- Vùng tổn thương lan rộng, có mủ hoặc rụng tóc nhiều
- Da đầu đỏ rát, tróc vảy nhiều hơn sau mỗi lần gội
- Các biện pháp tự chăm sóc tại nhà không mang lại hiệu quả cải thiện các triệu chứng.
- Các triệu chứng lan rộng ra các vùng da khác trên cơ thể. (Nếu tình trạng ban đầu chỉ ở da đầu)
- Bạn có tiền sử các bệnh da liễu khác hoặc các vấn đề sức khỏe nền tảng.
Việc tìm kiếm tư vấn y tế kịp thời sẽ giúp bạn được chẩn đoán chính xác và, từ đó cải thiện tình trạng bệnh và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Việc thăm khám sớm giúp bạn được chẩn đoán chính xác, có phác đồ điều trị phù hợp và kịp thời, tránh biến chứng hoặc nhầm lẫn với các bệnh lý khác.
Phòng ngừa viêm da tiết bã trên đầu như thế nào?
Để phòng ngừa và kiểm soát viêm da tiết bã da đầu, bạn có thể thực hiện các biện pháp sau:
- Gội đầu thường xuyên bằng các sản phẩm dịu nhẹ và phù hợp với da đầu. Lựa chọn dầu gội không chứa chất tẩy rửa mạnh và có thể chứa các thành phần giúp kiểm soát dầu thừa và sự phát triển của nấm Malassezia (đặc biệt nếu bạn dễ bị tái phát).
- Căng thẳng và thiếu ngủ có thể làm trầm trọng các vấn đề về da, bao gồm cả viêm da tiết bã. Vì thế hãy tìm cách hạn chế căng thẳng và đảm bảo ngủ đủ 8 tiếng mỗi ngày.
- Duy trì chế độ dinh dưỡng cân bằng, ưu tiên thực phẩm tươi, giàu vitamin và khoáng chất, đồng thời hạn chế tiêu thụ chất béo bão hòa và đường.
- Khám da liễu định kỳ, đặc biệt nếu bạn có tiền sử bị viêm da tiết bã da đầu hoặc các bệnh da liễu khác.
- Hạn chế hoặc ngừng sử dụng các sản phẩm tạo kiểu tóc như keo xịt tóc, gel và mousse, đặc biệt là trong giai đoạn điều trị. Các sản phẩm này có thể gây kích ứng và làm bít tắc lỗ chân lông.
- Tránh sử dụng các sản phẩm chăm sóc da và tóc có chứa cồn. Cồn có thể làm khô và kích ứng da đầu, dẫn đến tình trạng viêm.
Kết luận
Viêm da tiết bã da đầu là bệnh mạn tính nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu điều trị đúng và chăm sóc khoa học. Kiên trì dùng dầu gội điều trị, kết hợp điều chỉnh lối sống và giữ da đầu sạch – khỏe – cân bằng là cách giúp bạn giảm triệu chứng, ngăn tái phát và lấy lại mái tóc khỏe mạnh, tự tin.